Mã số N3080: Loạt bài về xu hướng Khởi nghiệp đổi mới sáng tạo trong lĩnh vực nông nghiệp của các thanh niên Việt Nam

Bài 1: Khởi nghiệp sáng tạo với nông sản địa phương

Trong những năm gần đây, nhiều người trẻ chọn cách kinh doanh và làm giàu với nông nghiệp.

Khởi nghiệp sáng tạo với nông nghiệp khiến họ khám phá ra những giá trị của đặc sản quê hương mình. Từ đó, dấn thân nghiên cứu và tạo ra nhiều giá trị mới hơn cho sản phẩm nông nghiệp. Việc đầu tư chế biến sản phẩm nông nghiệp theo hướng sáng tạo không những giúp bảo vệ môi trường sinh thái mà còn tạo thu nhập cho lao động địa phương. Tuy nhiên, trong những bước chập chững khởi nghiệp, nhiệt huyết thôi chưa đủ mà còn đòi hỏi khả năng sáng tạo, vốn đầu tư và lựa chọn người tư vấn chiến lược kinh doanh. Chính vì vậy, khởi nghiệp đổi mới và sáng tạo trong nông nghiệp không hề dễ dàng.

Ông Sáu ở Cần Giờ

Những năm gần đây, người dân ở TP. HCM giờ không còn xa lạ với thương hiệu mật dừa nước ông Sáu của anh Phan Minh Tiến (Giám đốc công ty TNHH Phát triển dừa nước Việt Nam, xã Bình Khánh, huyện Cần Giờ). Bởi lẽ, trong các phiên chợ bán hàng khuyến mãi tại thành phố hay tại phiên chợ xanh tử tế, những chai mật dừa nước xuất hiện tần suất đều đặn. Chủ nhân của thương hiệu này cũng trở nên nổi tiếng hơn khi năm 2020, anh là 1 trong 12 gương Công dân trẻ tiêu biểu TP. HCM. Với những người trong nhóm khởi nghiệp sáng tạo, Phan Minh Tiến là gương mặt thân quen. Tại cuộc thi khởi nghiệp Thanh niên sáng tạo Toàn quốc năm 2019, do Trung ương Đoàn TNCS TP. HCM tổ chức, dự án Mật dừa nước ông Sáu của anh Tiến đã đạt giải nhì.

Phan Minh Tiến lấy mật từ cuống dừa nước.

Có lẽ chế biến mật dừa nước ở Việt Nam vẫn còn khá xa lạ với người dân. Cách đây 5 năm, anh Phan Minh Tiến là người tiên phong trong công nghệ chế biến này bằng cách tận dụng những cuống dừa nước, thu lấy mật. “Trước giờ bà con mình chưa biết kĩ thuật lấy mật dừa nước. Người ta chỉ biết chặt buồng dừa nước ra xong rồi thôi, mà quên đi cái cuống dừa. Nhưng nhờ kĩ thuật chăm sóc cái cuống nên lúc mình chặt ra buồng thì cái cuống dừa tiết ra mật”, anh Tiến cho hay.

Một buồng dừa nước sau khi thu hoạch trái, phần cuống dừa tiết ra khoảng 1 lít mật có vị ngọt thanh và mặn nhẹ. Cuống dừa tiết mật đều đặn như vậy đủ 30 ngày thì ngưng, thu được 30 lít mật. Thu hoạch mật về, Tiến đem chế biến thành chai mật dừa nước có độ sánh, màu vàng óng như mật ong. Nhờ có vị mặn mà mật dừa nước bổ sung muối cho những ai tập luyện thể thao nhiều. Ngoài ra, nó còn dùng làm nguyên liệu trong chế biến thức ăn. Đặc biệt, những người bệnh tiểu đường vẫn dùng mật dừa được, mà không lo ngại ảnh hưởng lên sức khỏe.

Giá trị sản phẩm của chai mật dừa nước đem về không chỉ là sự sáng tạo trong khởi nghiệp, nó còn góp phần bảo tồn hệ sinh thái cây dừa nước ở huyện Cần Giờ, đa dạng sản phẩm du lịch cho địa phương. Đặc biệt, anh Phan Minh Tiến đã biết vận dụng khoa học để chế biến dừa nước thành một dạng “mật” như mật ong, giàu dinh dưỡng và dễ bảo quản.

Nhờ những kiến thức học được từ nhà trường, kinh nghiệm làm việc và sự ủng hộ của các tổ chức Đoàn, Hội, chính quyền địa phương, từ phong trào khởi nghiệp đổi mới, sáng tạo, rất nhiều người trẻ có trình độ như anh Phan Minh Tiến có khát vọng làm giàu bằng tri thức, kết hợp nông nghiệp, đã từ bỏ công việc yên ổn, lương cao để bắt đầu khởi nghiệp bằng đặc sản của địa phương mình.

…

Có thể thấy, khi những trí thức khởi nghiệp với nghề nông, họ sẵn sàng học hỏi cái mới, áp dụng những thành tựu khoa học vào trong lĩnh vực mình đầu tư. Sự sáng tạo trong khởi nghiệp của Phan Minh Tiến, Trần Thị Xuân Quỳnh, Đoàn Thị Hồng Thắm, Châu Ngọc Dịu và Phạm Đình Ngãi, mở ra một triển vọng trong bảo tồn và phát triển nông sản địa phương, tạo việc làm cho lao động nông thôn, góp phần ổn định và cải thiện cuộc sống của bà con nông dân. Tuy nhiên, những thành công này cũng rất mong manh nếu họ không có nguồn vốn mạnh để sản xuất, không có chiến lược marketing sản phẩm phù hợp, không biết cách bảo hộ thương hiệu thì sẽ đứng trước nguy cơ bị các doanh nghiệp lớn hơn thâu tóm. Vấn đề này sẽ được đề cập đến trong bài 2: Không để doanh nghiệp loay hoay trong vòng quay khởi nghiệp.

Link tham khảo: https://voh.com.vn/kinh-te/khoi-nghiep-sang-tao-voi-nong-san-dia-phuong-407673.html

Ngày xuất bản: 22/07/2021

Bài 2: Không để doanh nghiệp loay hoay trong vòng quay khởi nghiệp

Sản xuất nông nghiệp vẫn đa phần là quy mô nhỏ, điều kiện hạ tầng, dịch vụ còn nhiều yếu kém. Vậy làm thế nào để DN khởi nghiệp có thể bứt phá?

Trong bài trước chúng tôi đã giới thiệu một số mô hình khởi nghiệp sáng tạo hiệu quả từ nông nghiệp của những người trẻ ở tại TPHCM và các tỉnh phía Nam. Tuy nhiên, theo đánh giá của các chuyên gia thì đầu tư vào lĩnh vực nông nghiệp công nghệ chỉ mới xuất hiện vào những năm gần đây, và đổi mới sáng tạo trong nông nghiệp chỉ chiếm một phần nhỏ. Theo số liệu từ Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, số lượng doanh nghiệp (DN) trong lĩnh vực nông nghiệp nông thôn chỉ chiếm 1% trong tổng số doanh nghiệp hoạt động trên cả nước. Sản xuất nông nghiệp vẫn đa phần là quy mô nhỏ, điều kiện hạ tầng, dịch vụ còn nhiều yếu kém. Vậy làm thế nào để DN khởi nghiệp có thể bứt phá, không loay hoay trong vòng quay khởi nghiệp?

Bài toán Vốn

Từ thực tế của các mô hình khởi nghiệp mà chúng tôi giới thiệu ở bài 1, đúng như đánh giá của các chuyên gia: Nhóm start up làm nông nghiệp đổi mới, sáng tạo chưa vững chãi. Điều này chứng minh rõ là mặc dù đã có nhiều doanh nghiệp liên kết lại, tạo thành nhóm và hỗ trợ nhau, nhưng họ vẫn đang trong vòng loay hoay chưa tìm được lối ra bền vững bởi còn thiếu nhiều điều kiện cần và đủ.

Hội chợ, các sự kiện thương mại là cơ hội để các start up giới thiệu sản phẩm đến người tiêu dùng.

Đơn cử như, chị Đoàn Thị Hồng Thắm tham gia nhóm Tony buổi sáng - nơi quy tụ những người khởi nghiệp với tiêu chí vì nông nghiệp bền vững; Chị Trần Thị Xuân Quỳnh gia nhập BNI (Tổ chức kết nối thương mại quốc tế), Phan Minh Tiến thì thường sinh hoạt với BSA (Trung tâm nghiên cứu kinh doanh và hỗ trợ doanh nghiệp),...Việc tham gia nhóm kinh doanh để hỗ trợ nhau về hoạt động sản xuất kinh doanh sẽ là cầu nối giúp các start up khẳng định mình. Tuy nhiên, hiện họ vẫn còn đang loay hoay trong vòng xoay khởi nghiệp vì những kết nối trên vẫn chỉ là hỗ trợ bên ngoài, còn DN phải tự thân vận động là chính.

Theo anh Hà Tấn Lộc - công ty Sài Gòn TCS, năm 2017 anh nhận được hai gói hỗ trợ từ Sở Khoa học và Công nghệ TPHCM cho đề án Máy hơ ngải cứu và viên nhang ngải cứu không xài keo hóa chất, trị giá đề án này là 700 triệu đồng. Sau khi hoàn thành nghiên cứu và được thẩm định, anh không tiếp tục tham gia vào hệ sinh thái kết nối giao thương sản phẩm của ban tổ chức, mà tập trung chuyển sang bán sản phẩm. Bởi lẽ, sản phẩm nông nghiệp phụ thuộc vào nhiều yếu tố vùng trồng sản phẩm và liên quan đến sức khỏe người tiêu dùng, khác với các sản phẩm công nghệ thông tin hay tài chính. Tuy nhiên, khi anh cầm tờ giấy giới thiệu của Sở Khoa học và Công nghệ đến Sở Y tế thì bị từ chối. “Do nhang ngải cứu liên quan đến sức khỏe nên mình mới tìm đến Sở Y tế hướng dẫn xin những giấy phép, làm được những thử nghiệm gì nhưng trên thực tế mình không được ủng hộ”, anh Lộc kể.

Ông Nguyễn Việt Dũng - Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ TPHCM cho biết, TPHCM có các hỗ trợ, kết nối cho những DN khởi nghiệp thông qua các chính sách từ TPHCM về Khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, còn lại DN phải có cố gắng khẳng định mình. “Về phía Sở đã hỗ trợ tối đa về khoa học công nghệ cho các start up nông nghiệp, cũng như tạo các sự kiện kết nối DN với các nhà đầu tư. Còn lại họ phải tự thân vận động”, ông Dũng cho biết thêm.

Vì tự thân vận động nên các start up cũng gặp nhiều khó khăn. Như trường hợp chị Xuân Quỳnh, vừa dành thời gian sản xuất trà quế, vừa đi học các lớp dạy về khởi nghiệp, lớp dạy cách truyền thông sản phẩm, cách bán hàng, cách quản trị DN. Sau  2 năm hình thành, doanh thu của Quế rừng xanh tăng trưởng, song chủ nhân vẫn còn lỗ vốn vì chi phí đầu tư vào khởi nghiệp khá cao, chưa thể tính đến phần lãi. Vì sao không kêu gọi vốn từ các DN lớn đầu tư vào, chị Quỳnh giải thích: “Hiện nay, mình chưa có rõ ràng về tài chính, doanh thu, mình phải có doanh thu nhiều thì mới định giá được công ty. Chớ không phải kêu gọi vốn là được liền vì người ta cần số liệu các báo cáo, các dữ liệu của mình thì mới nắm rõ mà đầu tư”.

Tiến sĩ Nguyễn Hải An - Giám đốc Trung tâm ươm tạo DN nông nghiệp Công nghệ cao thành phố Hồ Chí Minh cho biết, start up trong lĩnh vực khởi nghiệp IT hay Fintech có thời gian ươm tạo ngắn, sản phẩm làm ra nhanh, khâu thương mại hóa sản phẩm lẹ, thu hồi vốn nhanh. Ngược lại, start up nông nghiệp có thời gian ươm tạo lâu, rủi ro cao vì liên quan nhiều yếu tố như thị trường, thời tiết,…Khởi nghiệp nông nghiệp sẽ thành công nếu có tài chính và công nghệ ổn định. “Đầu vào của các DN lĩnh vực này hạn chế so với các DN khác. Đầu ra của các DN nông nghiệp bên trung tâm hiện nay chiếm tỷ lệ 70-80%. Vì tuyển chọn đầu vào, chúng tôi chọn rất kỹ, những DN nào tiềm lực về vốn và công nghệ thì mình mới hỗ trợ, tỷ lệ thành công đầu ra nhiều”, ông An nói.

Start up cần quan tâm bảo hộ độc quyền sáng chế

Nhưng để kêu gọi vốn đầu tư không dễ, vì họ không những chưa có doanh thu ổn định, mà còn chưa biết cách gọi vốn. Theo chuyên gia về khởi nghiệp Ngô Đắc Thuần (chủ tịch IP group), các start up ngoài việc có ý tưởng khởi nghiệp đột phá và đổi mới sáng tạo, họ cần trang bị thêm kiến thức pháp lý về sở hữu trí tuệ, trong đó, họ cần biết đăng ký bảo hộ về sở hữu sáng chế hoặc tự xác lập quyền bí mật kinh doanh. Các nhà đầu tư có hiểu biết sẽ không mạo hiểm bỏ vốn vào một công ty chỉ mới đăng ký bảo hộ nhãn hiệu. “Vì khi có đụng chuyện về kiện tụng, thì các tập đoàn mà kiện tụng tranh chấp pháp lý về sở hữu thường sẽ nắm 'người có tóc' là người đầu tư. Suy ra, người đầu tư phải hiểu biết về cái này, không thì đầu tư vô tội vạ thì nguy cơ sẽ bị kiện tụng”, theo ông Thuần.

Rất nhiều start up hiện nay ít quan tâm đến vấn đề sở hữu trí tuệ. Hầu hết chỉ mới tập trung vào sáng tạo sản phẩm, bán hàng, tìm kiếm thị trường tiêu thụ. Họ đi tham dự các khóa đào tạo, song không phải đội ngũ nào  cũng tư vấn cho họ đi đúng hướng. Có những người mãi loay hoay trong vòng quay đào tạo và gầy dựng thương hiệu. Cũng có những người, sau khi đoạt giải cuộc thi khởi nghiệp nào đó thì dậm chân tại chỗ. Điều này khái quát nên bức tranh khởi nghiệp ở nước ta nói chung và riêng ở lĩnh vực Food and Bakery trong vài năm gần đây xuất hiện nhiều DN  nhưng hiếm có những DN  thực sự nổi trội.

…

Link tham khảo: https://voh.com.vn/kinh-te/bai-2-khong-de-doanh-nghiep-loay-hoay-trong-vong-quay-khoi-nghiep-407674.html

Ngày xuất bản: 23/07/2021