I. ĐẶT VẤN ĐỀ:

Chương trình giáo dục phổ thông 2018 chú trọng vào đổi mới phương pháp giáo dục, chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học. "Học thông qua Chơi" là hướng tiếp cận giáo dục ở đó học sinh được tương tác, trải nghiệm, khám phá và giải quyết vấn đề trong môi trường học tập vui vẻ. Giáo viên kết nối mục tiêu học tập với hoạt động chơi nhằm thúc đẩy sự tham gia và tự chủ của HS, từ đó phát triển phẩm chất và năng lực của người học, góp phần đạt được các mục tiêu đặt ra của Chương trình giáo dục phổ thông 2018. 

1. Thực trạng:

Là một giáo viên giảng dạy và chủ nhiệm lớp 2, việc lựa chọn, vận dụng những biện pháp dạy học nào để dạy tốt môn Toán cho các em học sinh luôn là điều trăn trở, buộc bản thân tôi phải suy nghĩ. Mặc dù nội dung chương trình môn Toán lớp 2 mới được thiết kế theo định hướng phát triển năng lực. Tuy nhiên ở giai đoạn này, năng lực nhận thức của học sinh tiểu học được hình thành và phát triển dựa trên cơ sở tư duy cụ thể. Các em chưa có khả năng nắm bắt nội dung bài học một cách hệ thống và phân tích bài toán một cách có ý thức. Vì thế, sự nhàm chán, mất tập trung của các em hoàn toàn có thể xảy ra trong tiết học. Do vậy, phương pháp giảng dạy của giáo viên là yếu tố quyết định, là vấn đề được đặt lên hàng đầu. Để có một tiết học toán hiệu quả, tạo cho HS có hứng thú tiếp thu bài học thì người GV phải có những phương pháp sáng tạo, độc đáo, mới lạ và hấp dẫn. Từ thực tế đó tôi đã tìm tòi, suy nghĩ và tìm cách thực hiện có hiệu quả nhất biện pháp học thông qua chơi vào quá trình dạy học của mình. 

❖  Thuận lợi 

• Được sự chỉ đạo, quan tâm sâu sát của chi bộ Đảng, của Ban Giám Hiệu, của Công đoàn giáo dục cơ sở cùng sự giúp đỡ của tất cả các ban ngành trong Hội đồng Sư phạm nhà trường. 
• Giáo viên chủ nhiệm năng nổ, thích học hỏi, tìm tòi sáng tạo, yêu thương học sinh, hợp tác tốt với phụ huynh và là người trực tiếp giảng dạy các em nên thời gian tiếp xúc với học sinh chủ nhiệm rất nhiều. 
• Đội ngũ các thầy cô giáo bộ môn nhiệt tình, yêu nghề và trách nhiệm cao, chuyên môn vững vàng. 

❖ Khó khăn 

• Đầu năm học 2023 – 2024, tôi được Ban Giám Hiệu nhà trường phân công chủ nhiệm lớp Hai.1. Đây là lớp rất đông học sinh: 41 em. Học sinh trong lớp được cha mẹ quá quan tâm nên học sinh bị thiếu kĩ năng sống cũng như kĩ năng tự vận động trong các hoạt động học tập. Học sinh học chậm môn Toán còn nhiều.
   

• Chương trình GDPT 2018 vẫn còn mới mẻ với phụ huynh nên nhiều phụ huynh không biết hỗ trợ bằng cách nào. 
• Học sinh còn thụ động, thiếu tự tin, ngại giao tiếp.  
• Hs tính toán chậm, lớp học trầm, chưa chủ động phát huy tính chủ động sáng tạo của bản thân trong quá trình học toán.  

       Với những thuận lợi, khó khăn trong việc thông qua các trò chơi, các hoạt động trải nghiệm các em sẽ lĩnh hội những tri thức toán học một cách dễ dàng, củng cố, khắc sâu kiến thức một cách vững chắc. Khi giáo viên đưa ra được các hoạt động trải nghiệm, trò chơi toán học một cách thường xuyên, khoa học thì học sinh sẽ hứng thú hơn với môn học, tiết học vui, sinh động. Từ đó kết quả học tập môn Toán sẽ tốt hơn, đồng nghĩa với chất lượng dạy học môn Toán được nâng cao. 

Nhận thức được tầm quan trọng đó, với ý thức, lương tâm và trách nhiệm nghề nghiệp của nhà giáo, tôi đã nghiên cứu và tìm ra biện pháp: Vận dụng “Học thông qua chơi” nhằm nâng cao chất lượng môn Toán lớp 2.

2. Giải pháp và tổ chức thực hiện:

1. Thiết kế Kế hoạch bài dạy theo hướng học thông qua chơi 

Trước mỗi bài học tôi luôn chú trọng việc xác định yêu cầu cần đạt của bài học để lựa chọn nội dung, hình thức, phương pháp, kỹ thuật dạy học phù hợp, đảm bảo 5 đặc điểm của học thông qua chơi (vui vẻ, có ý nghĩa, tham gia tích cực, cơ hội thử nghiệm, tương tác xã hội). Tôi nhận thấy việc làm này vô cùng quan trọng, bởi nó giúp học sinh hứng thú học tập, tham gia tích cực các hoạt động từ đó lĩnh hội kiến thức một cách dễ dàng, tạo không khí lớp học sôi nổi, thân thiện. 

2. Tổ chức các hoạt động có ý nghĩa  

Tính có ý nghĩa thể hiện ở việc HS kết nối kiến thức bài học với thực tiễn cuộc sống hàng ngày. Để làm cho hoạt động dạy học trở nên có ý nghĩa đối với các em, khi thiết kế và tổ chức hoạt động học thông qua chơi, tôi thường: 

2.1. Tạo cơ hội cho học sinh thể hiện năng lực bản thân bằng cách vận dụng bài học Stem để phát huy năng lực cho học sinh. 

Ví dụ khi dạy bài: “ Ngày giờ”. Tôi tổ chức cho các em vận dụng làm lịch để bàn tiện ích. Các em vận dụng ngày giờ đã học để thi đua giữa các nhóm làm lịch  để bàn. Qua sản phẩm lịch để bàn , các em nắm chắc về kiến thức các ngày trong một tháng cũng như kết hợp nắm chắc cách xem ngày đồng thời nâng cao kĩ năng thực hành mĩ thuật trong tiết dạy. Với cách thực hiện như thế này chúng ta đã vận dụng hiệu quả bài học Stem vào giảng dạy. Mặt khác học sinh tích cực tham gia thực hành, thi đua sáng tạo để tự chiếm lĩnh kiến thức đồng thời phát huy năng lực tự học, tự sáng tạo của mình.  

Học sinh vận dụng bài học Stem – thi đua thiết kế giữa các nhóm
 

2.2. Thiết kế các nội dung bài tập gắn với thực tiễn cuộc sống để phát triển kĩ năng giao tiếp cho học sinh. 

Để giúp học sinh củng cố kiến thức về tiền Việt Nam. Hình thành kĩ năng giao tiếp cho học sinh. Ví dụ khi dạy bài: Tiền Việt Nam,… tôi tổ chức cho các em trò chơi “Đi chợ” Chuẩn bị: Một số đồ dùng học tập: viết, bóp viết, hộp màu,… 

Cách chơi 

Một số em lên đóng vai người bán hàng, một số em đi chợ để mua những đồ dùng học tập cần thiết.  

Học sinh sẽ biết sử dụng tiền để trao đổi mua bán, đồng thời rèn kỹ năng giao tiếp khi mua bán hàng.  
 

Học sinh tham gia trò chơi đi chợ
 

3. Tạo không khí học tập vui vẻ, tích cực  

3.1. Áp dụng trò chơi tích cực vui nhộn cho từng cá nhân học sinh  

Ví dụ khi dạy: Ôn tập các phép tính cộng, trừ. Mục tiêu để học sinh thực hành cộng trừ trong phạm vi 100.  Tôi tổ chức cho HS trò chơi “Rung chuông vàng” 

Cách tiến hành 

+ Mỗi HS được phát một quả chuông 

+ GV ghi phép tính và rung chuông cho HS thực hiện 

+ Trong thời gian 30 giây GV rung chuông để HS đưa bài tính lên (bài tính được ghi trong quả chuông vàng), bạn nào đúng được tiếp tục chơi tiếp, bạn sai cũng thực hiện phép tính tiếp theo nhưng không được giơ lên để thi đua cùng các bạn. 

+ Những bạn trụ lại và thực hiện đúng bài toán cuối cùng là những người chiến thắng. 

Trò chơi: Rung chuông vàng

3.2. Áp dụng trò chơi vui nhộn có tính thi đua theo đội, nhóm 

Vui vẻ trong “Học thông qua chơi” được hiểu theo nghĩa rộng: là niềm vui, sự thích thú, động lực, hồi hộp và cảm xúc tích cực. Với “Học thông qua chơi”, chúng ta có thể tạo ra sự vui vẻ bằng các hoạt động tập thể, lồng ghép những bài hát hoặc nhảy để hâm nóng bầu không khí. 

       Ví dụ khi dạy các bài 9, 8, 7, 6 cộng với một số, thay vì việc cho học sinh thực hành làm bài tập trên vở hoặc phiếu, tôi tổ chức hoạt động mang tính chất vui vẻ như sau: 

Trò chơi: “Tìm trứng cho gà mẹ” 

Chia lớp thành 6 đội chơi (tương ứng với 6 nhóm) 

Mỗi nhóm sẽ được nhận một gà mẹ và 7 chú gà con. Các em sẽ ghi đáp án nhanh nhất đúng với phép tính gà mẹ mang. Đội nào hoàn thành nhanh nhất và có nhiều quả trứng đúng với gà mẹ là đội chiến thắng.  

Trò chơi: Tìm trứng cho gà mẹ

4. Tổ chức các hoạt động ngoài trời để học sinh có nhiều cơ hội trải nghiệm thực tế 

Trong quá trình dạy học tôi luôn:   

+ Rèn luyện cho học sinh cách bày tỏ ý kiến cá nhân, nhận xét, tranh luận, cách tương tác cùng cô, cùng bạn,… 

+ Thay đổi bối cảnh, hình thức học tập mới mẻ, khác lạ như tổ chức  cho các em học ngoài trời, ở vườn trường... Các hình thức này giúp mở rộng kết nối học sinh với xã hội và xóa bỏ rào cản giữa các cá nhân và các nhóm, thi đua giữa các nhóm. Những cơ hội này thúc đẩy các kỹ năng giao tiếp cho học sinh . 

Ví dụ khi dạy bài: Ước lượng. Ở hoạt động thực hành vận dụng, tôi tổ chức cho cả lớp ra ngoài sân trường và quan sát một số cây cối trong vườn trường và nêu câu hỏi để học sinh  trả lời (có thể thực hành theo nhóm 4) ước lượng cây nào cao hơn, cây nào thấp hơn, cây nào cao nhất, cây nào thấp nhất… 

Học sinh thực hành ngoài trời ước lượng cây cao cây thấp

5. Quản lý lớp học hiệu quả và sắp xếp không gian học tập tích cực cởi mở 

5.1. Quản lý lớp học hiệu quả 

Khi áp dụng “Học thông qua chơi”, giáo viên sẽ thấy lớp học trở nên sôi động hơn. Học sinh có thể di chuyển nhiều hơn, nói chuyện và tương tác nhiều hơn. Điều đó không có nghĩa là lớp học trở nên mất trật tự. 

Muốn quản lý lớp học một cách hiệu quả bản thân giáo viên cần: 

+ Tạo không khí an toàn, thân thiện và quan tâm trong lớp học. 

+ Áp dụng kỉ luật tích cực trong lớp học. 

+ GV đưa ra trò chơi thì phải có luật chơi và hướng dẫn cụ thể, rõ ràng. 

+ GV cần có khả năng bao quát lớp học tốt. 

+ GV cần lưu ý các học sinh đặc biệt trong lớp như học sinh tăng động, giảm chú ý, học chậm… để hỗ trợ nhiều hơn sao cho học sinh tham gia được các hoạt động trong lớp học. 

5.2. Sắp xếp không gian lớp học tích cực, cởi mở 

Việc sắp xếp không gian lớp học tích cực, cởi mở sẽ trở thành một yếu tố kích thích sự tò mò của học sinh, tạo môi trường học tập thân thiện từ đó khuyến khích các em tham gia học tập. 

Học sinh tích cực thảo luận xây dựng bài

Không gian lớp học sạch đẹp

6. Công tác tuyên truyền, phối hợp với phụ huynh 

Trong cuộc họp phụ huynh tôi dành một thời gian của cuộc họp để giới thiệu cho phụ huynh biết về ý nghĩa, tầm quan trọng của áp dụng Học thông qua chơi vào các tiết học trên lớp cũng như một số hoạt động mà phụ huynh cùng thực hành với con ở nhà để từ đó cha mẹ hiểu về “Học thông qua chơi” để hỗ trợ, đồng hành cùng giáo viên khi áp dụng “Học thông qua chơi” tại lớp học và cùng con trong quá trình học ở nhà. 

Trong một số bài học tôi thường yêu cầu các em về nhà sưu tầm một số đồ vật phục vụ cho tiết học hoặc về nhà thực hành với phụ huynh. Qua đó các em có cơ hội trải nghiệm cùng với phụ huynh để thực hiện nhiệm vụ học tập. Như vậy chúng ta đã vận dụng hiệu quả lớp học đảo ngược vào giảng dạy để nâng cao chất lượng học tập của các em. Khi các em đã tìm hiểu kĩ bài học ở nhà thì vào lớp các em sẽ hiểu sâu và tham gia tích cực hoạt động thi đua tìm hiểu bài. Khi đó chúng ta cũng đã vận dụng hiệu quả phương pháp “ Lớp  học đảo ngược” trong tiết dạy. 

Giáo viên trao đổi với phụ huynh

Học sinh tự tìm hiểu bài ở nhà

7. Vận dụng các phần mềm để tạo trò chơi hiệu quả nhất: 

Với công nghệ 4.0 hiện nay việc sử dụng các phần mềm để tạo các trò chơi trong tiết học là rất cần thiết. Học sinh phát huy hết khả năng của mình: tích cực, năng động, sáng tạo. 

Tiết học nhẹ nhàng, sinh động bằng các trò chơi tạo trên PowerPoint . 

Học sinh chơi trò chơi: Que kì diệu

Học sinh chơi trò chơi: Đoán đoạn đường dài 1km

III. Kết quả:

Bằng việc áp dụng biện pháp trên, tôi nhận thấy việc vận dụng: “Học thông qua chơi” thật sự rất thiết thực và đã đem lại kết quả thật cao cho lớp tôi trong năm học 2023 – 2024. Cụ thể như sau: 

• Kết quả học tập môn Toán năm học 2023 – 2024 

IV. Hiệu quả kinh tế:

Qua quá trình giảng dạy nhiều năm, tôi rút ra được một sô kinh nghiệm sau: 

Giáo viên cần có lòng nhiệt tình tính chịu khó, năng động sáng tạo nhất là thực sự yêu mến quan tâm đến học sinh như chính con em mình. Đúng như ông cha ta đã nói: “Trồng cây gì thu được quả đó”. Vâng! Chúng ta hãy cởi mở tâm hồn mình với mọi người, với các em. Hãy yêu thương các em bằng chính trái tim của người anh, người chị, người cha, người mẹ, lúc đó ta hiểu được các em cần gì? Ước mơ gì? 

Người giáo viên cần phải nắm và am hiểu sự phát triển tâm sinh lí của học sinh Tiểu học để có biện pháp giáo dục không phải là khuôn mẫu, mỗi con người đều có hoàn cảnh, có tâm sự, có tình cảm, tính tình khác nhau cho nên việc am hiểu các em và tìm biện pháp giáo dục thích hợp quả là không đơn giản.  

Giáo viên cần phải có lí tưởng nghề nghiệp đúng đắn, phải thực sự am hiểu nắm bắt sâu sát, chủ trương đường lối giáo dục của Đảng và Nhà nước trong thời kì đổi mới.  

Tóm lại, để giúp học sinh nâng cao chất lượng học tập nhất là môn Toán, đòi hỏi người giáo viên không chỉ là giảng dạy theo chương trình, dạy hết bài, mà đòi hỏi phải vận dụng linh hoạt các phương pháp dạy học phù hợp để giúp học sinh phát triển tốt nhất về năng lực và phẩm chất các em. Trong đó học thông qua chơi chính là một giải pháp hiệu quả và thiết thực nhất.  

V. Tác động xã hội:

Với đề tài Vận dụng “Học thông qua chơi” nhằm nâng cao chất lượng môn Toán lớp 2 và áp dụng trên lớp học của mình, tôi đã bước đầu góp phần nhỏ vào công tác xây dựng được một thế hệ tương lai có một vốn kiến thức, kỹ năng, ý thức, hành vi, thói quen cẩn thận, biết cách sắp xếp công việc một cách khoa học trong cuộc sống hàng ngày.

Thông tin Email: hoangngocdung77@gmail.com